Stale i materiały

Stal nierdzewna a kwasoodporna w elementach złącznych – jak je odróżnić?

Wśród elementów złącznych – śrub, nakrętek, podkładek – często spotyka się zamienne użycie terminów stal nierdzewna a kwasoodporna. Dla inżynierów, konstruktorów czy kupujących kluczowe jest zrozumienie, czy dany towar naprawdę wytrzyma agresywne środowisko, czy też tylko zapewnia umiarkowaną odporność. Różnice między stalą nierdzewną a kwasoodporną wynikają głównie z ich odporności na korozję i zastosowania w różnych środowiskach. Pojęcia takie jak stal kwasowa a stal nierdzewna, stal nierdzewna a kwasówka czy kwasówka a nierdzewka odnoszą się do tej samej grupy materiałów, jednak różnią się poziomem odporności na działanie czynników chemicznych.

Najważniejsze informacje na start

Historycznie w polskiej terminologii stal kwasoodporna oznaczała stal o zwiększonej odporności chemicznej, ale według współczesnych norm obie nazwy (stal kwasoodporna i nierdzewna) odnoszą się do grupy stali odpornych na korozję.

W elementach złącznych oznaczenia typu A2, A4 (norma PN-EN ISO 3506) wskazują odpowiednio gatunki o standardowej i ulepszonej odporności.

Jak odróżnić stal nierdzewną od kwasówki? Można użyć testów magnetycznych, analiz chemicznych, badania korozji lub poprosić o świadectwo i certyfikaty.

W praktyce: stal A2 (np. 1.4301 / 304) wystarcza w wielu zastosowaniach atmosferycznych, ale w obecności chlorków, kwasów lub w strefach nadmorskich lepiej zastosować stal A4 .

Normy PN-EN ISO 3506 i PN-EN 10088 stanowią podstawę klasyfikacji stali nierdzewnych (w tym kwasoodpornych) dla elementów złącznych.

Terminologia potoczna – stal kwasoodporna, kwasówka – przetrwała z dawnych norm, choć dziś nie występuje jako formalny podział.

Geneza terminologii: stal nierdzewna a kwasoodporna

W dawnych polskich normach (np. PN-71/H-86020) rozróżniano stal nierdzewną i stal kwasoodporną w zależności od stopnia odporności chemicznej, w tym odporności na kwasy. Stal “nierdzewna” to była stal chromowa z co najmniej około 12% Cr, natomiast „kwasoodporna” to nazwa dla stali o wyższej trwałości w agresywnych środowiskach, zawierającej nikiel i molibden.

Jednak obecnie obowiązują normy europejskie (serie norm PN-EN, szczególnie PN-EN 10088) i ich zapisy nie zawierają formalnego rozdziału na “nierdzewne” i “kwasoodporne”. Terminologia “kwasoodporna” funkcjonuje raczej jako określenie potoczne i sprzedażowe. W praktyce każda stal odporna na korozję może być – w pewnym stopniu – “nierdzewna”, a podgrupa gatunków z dodatkiem molibdenu uważana bywa za “kwasoodporną” w znaczeniu o zwiększonej odporności na agresję chemiczną.

Dlatego często słychać zdania: stal nierdzewna a stal kwasoodporna – co wybrać? – ale w rzeczywistości mówimy o stopniach odporności wewnątrz grupy stali odpornej na korozję.

Co oznaczają skróty A2 i A4?

Skróty A2 i A4 pochodzą z systemu oznaczeń wprowadzonego w normie PN-EN ISO 3506, która opisuje elementy złączne wykonane ze stali odpornej na korozję.

Litera A odnosi się do grupy stali austenitycznych – to rodzaj stali nierdzewnej o strukturze niemagnetycznej, zawierającej głównie chrom (Cr) i nikiel (Ni), zapewniających odporność na korozję i dobre właściwości mechaniczne.

Cyfra po literze określa podgrupę w obrębie stali austenitycznych, różniącą się składem chemicznym i poziomem odporności:

A2 – stal typu 1.4301 (AISI 304), standardowa nierdzewna, odporna na korozję atmosferyczną i wodną, stosowana w większości konstrukcji ogólnych;

A4 – stal typu 1.4401 lub 1.4404 (AISI 316 / 316L), zawierająca dodatek molibdenu (Mo), który znacząco zwiększa odporność na korozję wżerową i chemiczną, dlatego nazywana jest potocznie kwasoodporną.

W uproszczeniu można więc powiedzieć, że:

„A” = stal austenityczna (nierdzewna),

„2” lub „4” = poziom odporności chemicznej (A4 > A2).

Normy, klasy, oznaczenia stali w elementach złącznych

Norma PN-EN ISO 3506

Dla śrub, nakrętek i innych elementów mocujących z stali odpornej na korozję kluczowa jest norma PN-EN ISO 3506.

W oznaczeniu takim jak A2-70 czy A4-80:

Litera (A) oznacza grupę: najczęściej A – stal austenityczna odporna na korozję.

Numer po literach (2 lub 4) – określa gatunek (A2 = standardowa nierdzewna, A4 = stal z dodatkiem molibdenu, tzw. “kwasoodporna”).

Liczba po myślniku (np. 70, 80) – klasa mechaniczna – minimalne wytrzymałości na rozciąganie.

Na przykład A2-70 to stal nierdzewna austenityczna o standardowej odporności na korozję, gdzie liczba 70 oznacza minimalną wytrzymałość na rozciąganie równą 700 MPa. Z kolei A4-80 to stal z dodatkiem molibdenu, o podwyższonej odporności chemicznej i mechanicznej – tutaj 80 wskazuje wytrzymałość na poziomie 800 MPa.

Norma PN-EN 10088

Norma PN-EN 10088 określa stale odporne na korozję (nierdzewne, żaroodporne, żarowytrzymałe) oraz właściwości ich stopów. W tej normie nie ma pojęcia “kwasoodporna” jako odrębna grupa – wszystkie są zaliczane do stali odpornej na korozję.

Norma ta definiuje m.in. klasyfikacje gatunków stali – grupy 1.40xx, 1.43xx, 1.44xx itp. – w zależności od składu chemicznego, dodatków stopowych i właściwości mechanicznych.

Dzięki dodaniu molibdenu, gatunki “kwasoodporne” (np. 316) wykazują lepszą odporność na korozję wżerową i pittingową w obecności jonów chloru.

Gatunki i grupy stali nierzewnych / kwasoodpornych

Poniżej kilka typowych gatunków i oznaczeń:

Oznaczenie	Typ	Skład / cechy	Zastosowanie
1.4301 (A2, 304)	stal nierdzewna austenityczna	~18 % Cr, ~8–10 % Ni	typowe warunki, instalacje sanitarne, gastronomia
1.4401 (A4, 316)	stal “kwasoodporna”	Cr-Ni + ~2–3 % Mo	warunki bardziej agresywne – chlorki, chemia
1.4404 (316L)	wariant niskowęglowy 316	mniejsza zawartość węgla, lepsza odporność przy spawaniu	środowiska chemiczne, urządzenia medyczne
inne grupy: duplex, ferryt, martenzyt	–	kombinacje Cr, Ni, Mo, N	specjalne zastosowania przemysłowe

Jak odróżnić stal nierdzewną od kwasówki – metody praktyczne

Choć formalnie stal kwasoodporna a stal nierdzewna to nierozdzielne klasy, w praktyce użytkownicy pytają: jak odróżnić stal nierdzewna od kwasówki? Oto kilka podejść:

Analiza dokumentacji i certyfikatów

Najpewniejsza metoda – świadectwo materiałowe (certyfikat 3.1, 2.2 itp.), specyfikacja katalogowa lub karta techniczna, gdzie podany jest gatunek (np. 1.4301 lub 1.4401). To pozwala jednoznacznie rozpoznać, czy dany element to “kwasówka” (gatunek z molibdenem), czy stal standardowa.

Test magnetyczny

Zbliż mocny magnes do elementu:

Jeśli magnes silnie przyciąga stal – może być to stal ferrytyczna lub martenzytyczna (lub staliwna), rzadko stosowana jako “nierdzewka”.

Jeśli magnes słabo reaguje lub nie przyciąga – to typowe dla stali austenitycznej (A2, A4).

Jednak uwaga: nie jest to metoda jednoznaczna — stal 316 (A4) też może być częściowo ferromagnetyczna po obróbce mechanicznej.

Test korozyjny / chemiczny

Niewielka kropla roztworu chlorku (np. sól fizjologiczna) lub łagodnego kwasu, wywoła reakcję:

W przypadku stali “nierdzewnej standardowej” (np. A2) może wystąpić niewielka korozja lokalna po czasie.

Gatunki “kwasoodporne” (np. 316) powinny lepiej opierać się takiemu działaniu, zwłaszcza w obecności jonów chloru.

Metoda używana ostrożnie, zwłaszcza przy nowych elementach, ale może dać pewien sygnał.

Analiza składu chemicznego / spektrometria

Najbardziej precyzyjna metoda – badanie składu w laboratorium (np. XRF, spektrometria emisji). Można wykryć obecność molibdenu i stosunek Cr/Ni, co pozwala określić, czy materiał to gatunek “kwasoodporny”.

Obserwacja zachowania w czasie

W realnej eksploatacji – jeśli element zaczyna korodować lub występują ogniska rdzy w środowisku agresywnym, może to wskazywać, że materiał nie jest właściwego gatunku dla danego zadania.

Zastosowania i ograniczenia – kiedy sięgnąć po “kwasówkę”?

W typowych warunkach środowiskowych

Do warunków umiarkowanych, bez silnych substancji chemicznych lub chlorków, stal A2 / 304 (1.4301) zwykle wystarcza. Używa się jej w instalacjach wodnych, elementach architektonicznych, gastronomii.

W środowiskach agresywnych (chemia, strefy nadmorskie, baseny)

Gdy występuje obecność jonów chloru, kwasów nieorganicznych, środowiska morskie – należy zastosować stal A4 / 316 (1.4401 lub 1.4404). Dodatek molibdenu poprawia odporność na korozję lokalną i wżerową.

W ekstremalnych warunkach – np. chemia agresywna, chlor, środowiska o wysokiej temperaturze – stosuje się stale specjalne (duplex, stal bardzo wysokostopowa).

Ograniczenia technologiczne

Stal z większą zawartością molibdenu jest droższa i trudniejsza w obróbce.

Przy spawaniu może występować problem z korozją międzykrystaliczną – stosuje się wersje niskowęglowe (np. 316L).

W przypadku środowisk klasy C4–C5 (wg ISO) kluczowy jest dobór gatunku i regularna pielęgnacja powierzchni.

Najczęściej sprzedawane produkty w wersjach A2 i A4

Śruby z łbem sześciokątnym – dostępne w wersjach A2 i A4, stosowane w konstrukcjach zewnętrznych i środowiskach narażonych na korozję.

Śruby z łbem walcowym z gniazdem sześciokątnym – popularne w montażu maszyn i urządzeń, w wykonaniu A2/A4 zapewniają odporność na działanie wilgoci i chemikaliów.

Śruby z łbem stożkowym – używane tam, gdzie wymagana jest równa powierzchnia montażu; wersje A2/A4 sprawdzają się w środowiskach o podwyższonej wilgotności.

Śruby z łbem wypukłym ISO 7380 – o estetycznym wyglądzie, często stosowane w branży meblarskiej i dekoracyjnej; dostępne w nierdzewnych odmianach A2 i A4.

Nakrętki sześciokątne – oferowane w stalach A2 i A4, tworzą kompletne połączenia z nierdzewnymi śrubami i prętami gwintowanymi.

Wybrane produkty Elgo A2/A4

Śruby z łbem sześciokątnym DIN 933 A2 / A4 – pełny gwint, stal nierdzewna

Nakrętki sześciokątne DIN 934 A2 / A4 – stal nierdzewna

Podkładki okrągłe płaskie powiększone DIN 9021 A2

Podkładki okrągłe sprężyste podatne łukowe DIN 137 A oc. mech. / nierdzewne

Podkładki okrągłe sprężyste ząbkowane zewnętrznie DIN 6797 A A2

Często poruszane kwestie

Czy „stal nierdzewna a kwasoodporna” to to samo?

Tak i nie. Formalnie nazwy odnoszą się do tej samej grupy stali odpornych na korozję, ale w praktyce pod nazwą “kwasoodporna” często rozumie się gatunki o wyższej odporności chemicznej (np. z molibdenem).

Jak odróżnić stal nierdzewna od kwasówki na oko / bez dokumentów?

Można użyć testu magnetycznego lub nanieść kroplę roztworu chlorku, ale to metody pomocnicze i nie zawsze jednoznaczne (ze względu na zróżnicowane właściwości stali).

Stal kwasowa a stal nierdzewna — co wybrać?

W większości zastosowań atmosferycznych wystarczy stal nierdzewna (A2). Tam gdzie środowisko jest agresywne (chlorki, kwasy) – wybierz stal kwasoodporną (A4).

Stal nierdzewna a kwasówka — jaka jest różnica techniczna?

Różnica tkwi głównie w składzie chemicznym: gatunki “kwasoodporne” zawierają molibden i mają lepszą odporność lokalną oraz na środowiska agresywne.

Kwasówka a nierdzewka – które odniesienie jest poprawne?

W praktyce używa się obu określeń zamiennie, choć termin “nierdzewka” jest bardziej neutralny. “Kwasówka” sugeruje wyższy poziom odporności.

Elgo – fachowe doradztwo, indywidualne wyceny i sprzedaż online

Elgo to producent i dystrybutor elementów złącznych, który od lat wspiera wykonawców w realizacji projektów wymagających precyzji i trwałości. W sklepie online dostępnych jest ponad 15 000 produktów, a zamówienia złożone do godziny 12:00 wysyłane są tego samego dnia. Dział handlowy Elgo przygotowuje indywidualne oferty obejmujące pełen asortyment elementów złącznych, zapewniając szybki dostęp do jednej z najszerszych ofert na rynku. Firma realizuje również produkcję na zamówienie na podstawie projektów technicznych, co pozwala dopasować parametry i materiały do specyfiki zastosowania. Specjaliści Elgo udzielają wsparcia technicznego i pomagają dobrać optymalne rozwiązania do każdego projektu.