Atest 3.1 vs 3.2 wg EN 10204. Kiedy naprawdę potrzeba inspektora przy odbiorze połączeń zgodnych z PED?

Przy zamówieniach elementów złącznych do urządzeń ciśnieniowych lub konstrukcji krytycznych samo dostarczenie elementów złącznych to dopiero połowa sukcesu. Drugą połową jest dokumentacja potwierdzająca właściwości materiału. 

Tutaj pojawia się norma PN-EN 10204, która definiuje rodzaje dokumentów kontroli. EN 10204 to norma europejska oficjalnie wprowadzona jako Polska Norma: PN-EN 10204. Najczęstszy dylemat dotyczy różnicy między dokumentem 3.1 a 3.2. Błąd w wyborze może oznaczać albo odrzucenie towaru przez dozór techniczny (brak odpowiedniego atestu) albo niepotrzebne przepłacenie za inspekcję zewnętrzną. 

Najważniejsze informacje na start 

• Specyfika kontroli: Oba dokumenty (3.1 i 3.2) potwierdzają wyniki badań konkretnej partii towaru, a nie ogólne właściwości gatunku (jak atest 2.2). 

• Kto podpisuje: Świadectwo 3.1 podpisuje pracownik wytwórcy niezależny od produkcji. Świadectwo 3.2 wymaga podpisu dodatkowego, niezależnego inspektora (np. UDT, TÜV). 

• Koszty: Atest 3.2 jest znacznie droższy i wydłuża czas realizacji, ponieważ wymaga fizycznej obecności inspektora w fabryce. 

• Dyrektywa PED: Wbrew powszechnej opinii do większości urządzeń ciśnieniowych wystarczy atest 3.1, pod warunkiem że producent posiada certyfikowany system jakości (ISO 9001 + PED). 

Świadectwo odbioru 3.1 (Atest 3.1) – standard przemysłowy 

EN 10204 3.1 to najczęściej wymagany dokument w przemyśle chemicznym, energetycznym i budownictwie (EXC2/EXC3). Dokument ten jest deklaracją wytwórcy, że dostarczone wyroby są zgodne z zamówieniem, popartą wynikami badań konkretnej partii produkcyjnej (skład chemiczny, wytrzymałość na rozciąganie, udarność itp.). 

Kluczowy warunek ważności: dokument musi być zatwierdzony przez upoważnionego przedstawiciela kontroli wytwórcy, który jest niezależny od wydziału produkcyjnego. Oznacza to, że szef produkcji nie może sam sobie podbić atestu – musi to zrobić dział jakości. 

Świadectwo odbioru 3.2 (Atest 3.2) – najwyższy rygor 

Kiedy świadectwo 3.1 to za mało? Gdy ryzyko awarii niesie katastrofalne skutki lub gdy specyfikacja klienta końcowego (np. w sektorze Oil & Gas lub atomistyce) wyraźnie tego wymaga. 

Świadectwo 3.2 to dokument potwierdzający zgodność z zamówieniem, w którym wyniki badań są walidowane przez dwie strony: 

1. Upoważnionego przedstawiciela wytwórcy (jak w 3.1). 
2. Upoważnionego przedstawiciela zamawiającego lub inspektora określonego w przepisach urzędowych (np. UDT, TÜV, DNV, Lloyd’s Register). 

W praktyce oznacza to, że zewnętrzny inspektor jedzie do huty lub fabryki śrub, osobiście nadzoruje pobieranie próbek, jest świadkiem badań niszczących i dopiero wtedy składa podpis na certyfikacie.

Świadectwo odbioru 3.1 a 3.2 – porównanie 

Kiedy wymagany jest inspektor przy śrubach PED? 

Dyrektywa Ciśnieniowa (PED 2014/68/UE) jest często nadinterpretowana. Wiele osób zakłada, że „skoro ciśnienie, to musi być 3.2”. To błąd. 

Zgodnie z załącznikiem I do dyrektywy PED, dla głównych elementów nośnych urządzeń ciśnieniowych kategorii II, III i IV wymagane jest świadectwo kontroli specyficznej. Może to być: 

1. Certyfikat 3.1, JEŚLI wytwórca posiada odpowiedni system zarządzania jakością (certyfikowany przez jednostkę notyfikowaną w zakresie materiałów). 
2. Certyfikat 3.2, JEŚLI wytwórca nie posiada takiego systemu lub jeśli specyfikacja techniczna projektu wyraźnie narzuca taki wymóg. 

Zatem, jeśli kupujesz śruby od renomowanego producenta z wdrożonym ISO i certyfikacją PED, atest 3.1 jest w 95% przypadków dokumentem wystarczającym prawnie. 

Najczęściej poruszane kwestie (FAQ) 

Czym różni się atest 2.1 / 2.2 od 3.1? 

Różnica polega na rodzaju kontroli. Dokumenty typu 2.1 i 2.2 opierają się na kontroli niespecyficznej (deklaracja, że produkt spełnia normy, ewentualnie wyniki badań z „podobnej” produkcji). Atest 3.1 to kontrola specyficzna – zawiera wyniki badań (skład chemiczny, wytrzymałość) przeprowadzone dokładnie na tej partii materiału (wytopie), która została dostarczona. 

Czy można zamówić atest 3.1 po dostawie towaru? 

To zależy od zachowania identyfikowalności. Jeśli śruby zostały już wypakowane i wymieszane, wystawienie atestu jest niemożliwe. Jeśli jednak towar jest oryginalnie zapakowany, a dystrybutor (taki jak Elgo) prowadzi systemową ewidencję numerów partii (tzw. charge number), zazwyczaj można dokupić dokumentację do zrealizowanego zamówienia, choć najlepiej zgłaszać taką potrzebę na etapie zapytania ofertowego. 

Czy atest 3.1 jest dodatkowo płatny? 

Tak, zazwyczaj jest to usługa płatna. Choć sam “papier” wydaje się darmowy, proces jego generowania, archiwizacji i przypisywania do konkretnej partii towaru wymaga nakładów pracy działu jakości. W przypadku atestu 3.2 koszt jest znacznie wyższy, ponieważ obejmuje również wynagrodzenie zewnętrznego inspektora (np. UDT, TÜV). 

Czy można „przerobić” atest 3.1 na 3.2? 

Nie można automatycznie zmienić dokumentu 3.1 na 3.2. Atest 3.2 wymaga obecności niezależnego inspektora podczas pobierania próbek i badań. Aby uzyskać status 3.2 dla partii posiadającej tylko 3.1, konieczne jest wezwanie inspektora i ponowne przebadanie materiału w certyfikowanym laboratorium, co jest procesem kosztownym. 

Kto może wystawić atest 3.1 – producent czy dystrybutor? 

Oryginalny atest 3.1 wystawia producent materiału. Dystrybutor może jedynie przekazać ten dokument klientowi. Dystrybutor ma prawo przepisać wyniki na swój papier firmowy (tzw. transfer znakowania) tylko wtedy, gdy posiada wdrożony i certyfikowany system zarządzania jakością, który gwarantuje pełną identyfikowalność towaru od huty aż do klienta końcowego. 

Przykładowy wybór produktów z atestem 3.1 

Większość asortymentu w klasach wytrzymałościowych 8.8, 10.9 oraz ze stali nierdzewnej w ofercie Elgo posiada dostępny atest 3.1. 

• Śruby z łbem sześciokątnym DIN 931 / ISO 4014 – podstawowe elementy złączne z pełną identyfikowalnością wytopu. 

• Nakrętki sześciokątne DIN 934 – niezbędne do kompletowania zestawów z atestem. 

• Pręty gwintowane (szpilki) – często wykorzystywane w połączeniach kołnierzowych, gdzie dokumentacja materiałowa jest kluczowa. 

Przeglądaj produkty według podkategorii 

• Śruby HV do połączeń sprężanych 

• Nakrętki samohamowne 

• Podkładki okrągłe

Elgo – dokumentacja dopasowana do Twoich potrzeb 

W Elgo rozumiemy, że w dużych inwestycjach brak jednego „papierka” może wstrzymać odbiór całej instalacji. Dlatego standardem w naszej ofercie dla przemysłu jest dostępność dokumentów EN 10204 3.1 dla większości asortymentu wytrzymałościowego. 

Realizujemy również zamówienia specjalne pod rygorystyczne wymagania dozorowe. Jeśli Twój projekt wymaga nietypowych badań lub odbiorów w obecności inspektora (3.2), nasza Produkcja na zamówienie jest w stanie sprostać tym wytycznym. 

W przypadku dużych zapytań inwestycyjnych, gdzie kluczowa jest weryfikacja dokumentacji przed dostawą, zachęcamy do kontaktu poprzez Wycenę z działu handlowego. 

Sprawdź więcej wiedzy technicznej 

• Dyrektywa PED – które elementy złączne muszą być zgodne? 

• Klasa właściwości mechanicznych śrub – co oznacza 8.8, 10.9, 12.9?