Stal nierdzewna a kwasoodporna w elementach złącznych – jak je odróżnić?

Wśród elementów złącznych – śrub, nakrętek, podkładek – często spotyka się zamienne użycie terminów stal nierdzewna a kwasoodporna. Dla inżynierów, konstruktorów czy kupujących kluczowe jest zrozumienie, czy dany towar naprawdę wytrzyma agresywne środowisko, czy też tylko zapewnia umiarkowaną odporność. Różnice między stalą nierdzewną a kwasoodporną wynikają głównie z ich odporności na korozję i zastosowania w różnych środowiskach. Pojęcia takie jak stal kwasowa a stal nierdzewna, stal nierdzewna a kwasówka czy kwasówka a nierdzewka odnoszą się do tej samej grupy materiałów, jednak różnią się poziomem odporności na działanie czynników chemicznych. 

Najważniejsze informacje na start 

• Historycznie w polskiej terminologii stal kwasoodporna oznaczała stal o zwiększonej odporności chemicznej, ale według współczesnych norm obie nazwy (stal kwasoodporna i nierdzewna) odnoszą się do grupy stali odpornych na korozję. 

• W elementach złącznych oznaczenia typu A2, A4 (norma PN-EN ISO 3506) wskazują odpowiednio gatunki o standardowej i ulepszonej odporności. 

• Jak odróżnić stal nierdzewną od kwasówki? Można użyć testów magnetycznych, analiz chemicznych, badania korozji lub poprosić o świadectwo i certyfikaty. 

• W praktyce: stal A2 (np. 1.4301 / 304) wystarcza w wielu zastosowaniach atmosferycznych, ale w obecności chlorków, kwasów lub w strefach nadmorskich lepiej zastosować stal A4 . 

• Normy PN-EN ISO 3506 i PN-EN 10088 stanowią podstawę klasyfikacji stali nierdzewnych (w tym kwasoodpornych) dla elementów złącznych. 

• Terminologia potoczna – stal kwasoodporna, kwasówka – przetrwała z dawnych norm, choć dziś nie występuje jako formalny podział. 

Geneza terminologii: stal nierdzewna a kwasoodporna 

W dawnych polskich normach (np. PN-71/H-86020) rozróżniano stal nierdzewną i stal kwasoodporną w zależności od stopnia odporności chemicznej, w tym odporności na kwasy. Stal “nierdzewna” to była stal chromowa z co najmniej około 12% Cr, natomiast „kwasoodporna” to nazwa dla stali o wyższej trwałości w agresywnych środowiskach, zawierającej nikiel i molibden. 

Jednak obecnie obowiązują normy europejskie (serie norm PN-EN, szczególnie PN-EN 10088) i ich zapisy nie zawierają formalnego rozdziału na “nierdzewne” i “kwasoodporne”. Terminologia “kwasoodporna” funkcjonuje raczej jako określenie potoczne i sprzedażowe. W praktyce każda stal odporna na korozję może być – w pewnym stopniu – “nierdzewna”, a podgrupa gatunków z dodatkiem molibdenu uważana bywa za “kwasoodporną” w znaczeniu o zwiększonej odporności na agresję chemiczną.  

Dlatego często słychać zdania: stal nierdzewna a stal kwasoodporna – co wybrać? – ale w rzeczywistości mówimy o stopniach odporności wewnątrz grupy stali odpornej na korozję.

Co oznaczają skróty A2 i A4? 

Skróty A2 i A4 pochodzą z systemu oznaczeń wprowadzonego w normie PN-EN ISO 3506, która opisuje elementy złączne wykonane ze stali odpornej na korozję. 

Litera A odnosi się do grupy stali austenitycznych – to rodzaj stali nierdzewnej o strukturze niemagnetycznej, zawierającej głównie chrom (Cr) i nikiel (Ni), zapewniających odporność na korozję i dobre właściwości mechaniczne. 

Cyfra po literze określa podgrupę w obrębie stali austenitycznych, różniącą się składem chemicznym i poziomem odporności: 

• A2 – stal typu 1.4301 (AISI 304), standardowa nierdzewna, odporna na korozję atmosferyczną i wodną, stosowana w większości konstrukcji ogólnych; 

• A4 – stal typu 1.4401 lub 1.4404 (AISI 316 / 316L), zawierająca dodatek molibdenu (Mo), który znacząco zwiększa odporność na korozję wżerową i chemiczną, dlatego nazywana jest potocznie kwasoodporną. 

W uproszczeniu można więc powiedzieć, że: 

• „A” = stal austenityczna (nierdzewna), 

• „2” lub „4” = poziom odporności chemicznej (A4 > A2). 

Normy, klasy, oznaczenia stali w elementach złącznych 

Norma PN-EN ISO 3506 

Dla śrub, nakrętek i innych elementów mocujących z stali odpornej na korozję kluczowa jest norma PN-EN ISO 3506. 

W oznaczeniu takim jak A2-70 czy A4-80: 

• Litera (A) oznacza grupę: najczęściej A – stal austenityczna odporna na korozję. 

• Numer po literach (2 lub 4) – określa gatunek (A2 = standardowa nierdzewna, A4 = stal z dodatkiem molibdenu, tzw. “kwasoodporna”). 

• Liczba po myślniku (np. 70, 80) – klasa mechaniczna – minimalne wytrzymałości na rozciąganie.  

Na przykład A2-70 to stal nierdzewna austenityczna o standardowej odporności na korozję, gdzie liczba 70 oznacza minimalną wytrzymałość na rozciąganie równą 700 MPa. Z kolei A4-80 to stal z dodatkiem molibdenu, o podwyższonej odporności chemicznej i mechanicznej – tutaj 80 wskazuje wytrzymałość na poziomie 800 MPa. 

Norma PN-EN 10088

Norma PN-EN 10088 określa stale odporne na korozję (nierdzewne, żaroodporne, żarowytrzymałe) oraz właściwości ich stopów. W tej normie nie ma pojęcia “kwasoodporna” jako odrębna grupa – wszystkie są zaliczane do stali odpornej na korozję. 

Norma ta definiuje m.in. klasyfikacje gatunków stali – grupy 1.40xx, 1.43xx, 1.44xx itp. – w zależności od składu chemicznego, dodatków stopowych i właściwości mechanicznych. 

Dzięki dodaniu molibdenu, gatunki “kwasoodporne” (np. 316) wykazują lepszą odporność na korozję wżerową i pittingową w obecności jonów chloru. 

Gatunki i grupy stali nierzewnych / kwasoodpornych 

Poniżej kilka typowych gatunków i oznaczeń: 

Jak odróżnić stal nierdzewną od kwasówki – metody praktyczne 

Choć formalnie stal kwasoodporna a stal nierdzewna to nierozdzielne klasy, w praktyce użytkownicy pytają: jak odróżnić stal nierdzewna od kwasówki? Oto kilka podejść: 

1. Analiza dokumentacji i certyfikatów

Najpewniejsza metoda – świadectwo materiałowe (certyfikat 3.1, 2.2 itp.), specyfikacja katalogowa lub karta techniczna, gdzie podany jest gatunek (np. 1.4301 lub 1.4401). To pozwala jednoznacznie rozpoznać, czy dany element to “kwasówka” (gatunek z molibdenem), czy stal standardowa. 

2. Test magnetyczny

Zbliż mocny magnes do elementu: 

• Jeśli magnes silnie przyciąga stal – może być to stal ferrytyczna lub martenzytyczna (lub staliwna), rzadko stosowana jako “nierdzewka”. 

• Jeśli magnes słabo reaguje lub nie przyciąga – to typowe dla stali austenitycznej (A2, A4). 

Jednak uwaga: nie jest to metoda jednoznaczna — stal 316 (A4) też może być częściowo ferromagnetyczna po obróbce mechanicznej. 

3. Test korozyjny / chemiczny

Niewielka kropla roztworu chlorku (np. sól fizjologiczna) lub łagodnego kwasu, wywoła reakcję: 

• W przypadku stali “nierdzewnej standardowej” (np. A2) może wystąpić niewielka korozja lokalna po czasie. 

• Gatunki “kwasoodporne” (np. 316) powinny lepiej opierać się takiemu działaniu, zwłaszcza w obecności jonów chloru. 

Metoda używana ostrożnie, zwłaszcza przy nowych elementach, ale może dać pewien sygnał. 

4. Analiza składu chemicznego / spektrometria

Najbardziej precyzyjna metoda – badanie składu w laboratorium (np. XRF, spektrometria emisji). Można wykryć obecność molibdenu i stosunek Cr/Ni, co pozwala określić, czy materiał to gatunek “kwasoodporny”. 

5. Obserwacja zachowania w czasie

W realnej eksploatacji – jeśli element zaczyna korodować lub występują ogniska rdzy w środowisku agresywnym, może to wskazywać, że materiał nie jest właściwego gatunku dla danego zadania. 

Zastosowania i ograniczenia – kiedy sięgnąć po “kwasówkę”? 

W typowych warunkach środowiskowych 

Do warunków umiarkowanych, bez silnych substancji chemicznych lub chlorków, stal A2 / 304 (1.4301) zwykle wystarcza. Używa się jej w instalacjach wodnych, elementach architektonicznych, gastronomii. 

W środowiskach agresywnych (chemia, strefy nadmorskie, baseny) 

Gdy występuje obecność jonów chloru, kwasów nieorganicznych, środowiska morskie – należy zastosować stal A4 / 316 (1.4401 lub 1.4404). Dodatek molibdenu poprawia odporność na korozję lokalną i wżerową. 

W ekstremalnych warunkach – np. chemia agresywna, chlor, środowiska o wysokiej temperaturze – stosuje się stale specjalne (duplex, stal bardzo wysokostopowa).  

Ograniczenia technologiczne 

• Stal z większą zawartością molibdenu jest droższa i trudniejsza w obróbce. 

• Przy spawaniu może występować problem z korozją międzykrystaliczną – stosuje się wersje niskowęglowe (np. 316L). 

• W przypadku środowisk klasy C4–C5 (wg ISO) kluczowy jest dobór gatunku i regularna pielęgnacja powierzchni. 

Najczęściej sprzedawane produkty w wersjach A2 i A4 

• Śruby z łbem sześciokątnym – dostępne w wersjach A2 i A4, stosowane w konstrukcjach zewnętrznych i środowiskach narażonych na korozję. 

• Śruby z łbem walcowym z gniazdem sześciokątnym – popularne w montażu maszyn i urządzeń, w wykonaniu A2/A4 zapewniają odporność na działanie wilgoci i chemikaliów. 

• Śruby z łbem stożkowym – używane tam, gdzie wymagana jest równa powierzchnia montażu; wersje A2/A4 sprawdzają się w środowiskach o podwyższonej wilgotności. 

• Śruby z łbem wypukłym ISO 7380 – o estetycznym wyglądzie, często stosowane w branży meblarskiej i dekoracyjnej; dostępne w nierdzewnych odmianach A2 i A4. 

• Nakrętki sześciokątne – oferowane w stalach A2 i A4, tworzą kompletne połączenia z nierdzewnymi śrubami i prętami gwintowanymi. 

Wybrane produkty Elgo A2/A4  

• Śruby z łbem sześciokątnym DIN 933 A2 / A4 – pełny gwint, stal nierdzewna 

•  Nakrętki sześciokątne DIN 934 A2 / A4 – stal nierdzewna 

• Podkładki okrągłe płaskie powiększone DIN 9021 A2 

• Podkładki okrągłe sprężyste podatne łukowe DIN 137 A oc. mech. / nierdzewne 

• Podkładki okrągłe sprężyste ząbkowane zewnętrznie DIN 6797 A A2 

Często poruszane kwestie 

Czy „stal nierdzewna a kwasoodporna” to to samo? 

Tak i nie. Formalnie nazwy odnoszą się do tej samej grupy stali odpornych na korozję, ale w praktyce pod nazwą “kwasoodporna” często rozumie się gatunki o wyższej odporności chemicznej (np. z molibdenem). 

Jak odróżnić stal nierdzewna od kwasówki na oko / bez dokumentów? 

Można użyć testu magnetycznego lub nanieść kroplę roztworu chlorku, ale to metody pomocnicze i nie zawsze jednoznaczne (ze względu na zróżnicowane właściwości stali). 

Stal kwasowa a stal nierdzewna — co wybrać? 

W większości zastosowań atmosferycznych wystarczy stal nierdzewna (A2). Tam gdzie środowisko jest agresywne (chlorki, kwasy) – wybierz stal kwasoodporną (A4). 

Stal nierdzewna a kwasówka — jaka jest różnica techniczna? 

Różnica tkwi głównie w składzie chemicznym: gatunki “kwasoodporne” zawierają molibden i mają lepszą odporność lokalną oraz na środowiska agresywne. 

Kwasówka a nierdzewka – które odniesienie jest poprawne? 

W praktyce używa się obu określeń zamiennie, choć termin “nierdzewka” jest bardziej neutralny. “Kwasówka” sugeruje wyższy poziom odporności. 

Elgo – fachowe doradztwo, indywidualne wyceny i sprzedaż online 

W Elgo oferujemy ponad 15 000 produktów online – śruby, nakrętki, podkładki, i inne elementy złączne w różnych gatunkach stali. Zapewniamy wysyłkę tego samego dnia. Przy zamówieniach hurtowych przygotowujemy indywidualne wyceny – zarówno dla ilości standardowych, jak i nietypowych. Dodatkowo oferujemy produkcję na zamówienie, dostarczanie atestów oraz stałą pomoc techniczną – nasi doradcy są zawsze do dyspozycji. 

Sprawdź więcej artykułów 

• Stal nierdzewna A2 i A4 
• W jakich dziedzinach przemysłu stosowane są stale nierdzewne i kwasoodporne? 
• Jakie są zalety śrub nierdzewnych? 
• Mosiądz – czym jest?